آشنایی با مراحل تعویض خاک و گلدان گیاهان

علت تعویض خاک و گلدان

مواد آلی موجود در خاک دارای یک منبع محدود برای بقای حیات گیاه است. گیاهان این مواد مغذی را جمع می کنند و از آنها تغذیه می کنند، در حالی که آبیاری گیاه باعث می شود این مواد به سمت پایین گلدان بروند و به نوعی باعث شسته شدن و از بین رفتن این مواد مغذی می شود. عوض کردن گلدان باعث ذخیره مجدد این ذخایر مواد آلی برای تغذیه گیاهان و ایجاد فضای کافی برای رشد آن ها می شود.

خاک و گلدان گیاه زمانی باید عوض شود که ریشه‌ها کاملا در خاک پخش می‌شوند و فضای خالی باقی نمی‌گذارند. وقتی گیاه به محفظه بزرگ‌تر منتقل شود، فضای خالی بیشتری در خاک در اختیار خواهیم داشت و می‌توان مواد مغذی موردنیاز گیاه را در این فضاهای خالی قرار داد. در نتیجه، شاهد رشد قسمت بالایی گیاه، شامل گل‌ها و برگ‌ها خواهیم بود. در این‌ شرایط، گیاه سالم‌تر و بزرگ‌تر به نظر خواهد رسید.

مزیت دیگر آن است که گیاه به آب کمتری نیاز خواهد داشت. وقتی ریشه‌ها در تمامی فضای خالی زیر خاک پخش شده باشند، جایی برای ذخیره آب باقی نمی‌ماند و زودتر از قسمت انتهایی گلدان خارج می‌شود. اگر با عوض کردن گلدان فضای خالی موجود در خاک بیشتر شود، آب هم به‌مدت طولانی‌تری در خاک باقی خواهد ماند و گیاه را تغذیه خواهد کرد.

نشانه های نیاز به تعویض گلدان

اولین نکته ای که باید بدانید این است که نباید زمانی که گیاه نیازی به تعویض گلدان ندارد به این کار اقدام کنید زیرا گیاهان آپارتمانی در گلدان های کوچک بهتر رشد می‌کنند. پس قبل از عوض کردن گلدان به موارد زیر توجه کنید تا متوجه شوید که آیا گیاهتان نیاز به تعویض گلدان دارد یا خیر :

ریشه ها از سوراخ زیر گلدان بیرون زده اند و یا درسطح خاک گلدان متورم شده و به خوبی دیده می‌شوند.
با وجود ایده آل بودن شرایط نگهداری و در زمان آبیاری، گیاه پژمرده و پلاسیده به نظر می‌رسد.
برگ های جدید کوچک تر و بی رنگ شده اند.
خشک شدن سریع خاک گلدان پس از گذشت مدت کوتاهی از آخرین زمان آبیاری گیاه
عدم رشد گیاه پس از سپری شدن یک دوره زمانی طولانی
زرد و خشک شدن نوک برگ‌های گیاه
ریزش ناگهانی برگ ها
به وجود آمدن لکه هایی سفیدرنگ برروی خاک که نشا دهنده کاهشض مواد مغذی خاک است.
بی ثبات شدن گیاه در گلدان یا خم شدن آن به اطراف

البته باید بدانید که همه ی موارد بالا تنها زمانی نشان دهنده ی تعویض گلدان هستند که تمامی شرایط نگهداری گیاه به صورت درست رعایت شده باشد.

بهترین زمان تعویض خاک و گلدان گیاه

در تمامی فصل های سال در محیطی سربسته مانند داخل آپارتمان می‌توان به تعویض گلدان اقدام کرد، اما بهترین زمان برای انجام این کار فصل بهار و نیمه ی دوم اسفند ماه است. توجه کنید که فرآیند عوض کردن گلدان حتماً باید در محیطی سربسته انجام شود.

خاک گیاهان چند ساله و همیشه سبز را باید تقریبا هر دو سال یکبار تعویض کرد.

مراحل تعویض خاک و گلدان گیاهان

گلدان‌ها در انواع سایزها، رنگ‌ها، شکل‌ها و جنس‌های مختلف؛ پلاستیکی، سفالی، سرامیکی، چوبی، فلزی و… موجود هستند.
نکته قابل توجه در انتخاب گلدان تناسب بین قطر دهانه، قطر کف و ارتفاع آن می باشد.بدین معنا که قطر ته گلدان سه چهارم و ارتفاع آن چهار پنجم قطر دهانه گلدان باشد. گلدان جدید را باید به‌گونه‌ای انتخاب کنید که از گلدان قبلی یک الی دو سایز بزرگتر باشد. حتما به داشتن زهکش در گلدان توجه نمایید زیرا اگر کف گلدان فاقد سوراخ باشد و یا سوراخ کف گلدان کوچک باشد، مانع خروج آب اضافی گیاه خواهد شد و تجمع آب اضافی درون گلدان و اطراف ریشه گیاه باعث پوسیدگی ریشه و از بین رفتن گیاه خواهد شد.
توصیه می‌شود که گلدان‌های خود را بعد از خرید و قبل از کاشت گیاه بشویید و استریل کنید. شستن گلدان جدید نه تنها باعث نفوذ آب به درون ساختار گلدان خواهد شد بلکه درحذف آلودگی‌ها از سطح گلدان نیز موثر خواهد بود.
اگر قصد دارید از یک گلدان قدیمی که قبلا استفاده شده و اکنون خالی است به عنوان گلدان جدید برای گیاه‌تان استفاده کنید، حتما گلدان قدیمی را به دقت بشویید، ضدعفونی کنید، تا با حذف باکتری‌ها و میکروب‌های بیماری زا از دیواره گلدان قدیمی از بروز آفت در گیاه جلوگیری کنید.
در زمان تعویض گلدان، برای این که عمل زهکشی گیاه به درستی انجام شود و خاک به درون سوراخ کف گلدان نفوذ نکند، لازم است که کف گلدان را با پوشال برنج، تراشه چوب، سنگ‌ریزه یا پوکه بپوشانید.
سپس گلدان فعلی با گیاه را از بغل به یک طرف خوابانده و پارچه ی لایه دار نرمی بر روی آن قرار دهید و با دست یا چکش در حالی که گیاه را بادست دیگر نگه داشته اید به بدنه ی گلدان ضربه هایی بزنید و این کار را با سمت دیگر گلدان هم تکرار کنید. زمانی که خاک به راحتی از بدنه ی گلدان جدا شد گیاه را به آرامی و با دقت از گلدان بیرون آورید. ریشه های به هم پیچیده را به آرامی با دست از هم جدا کنید.
اگر قصد شما تنها تعویض گلدان گیاه است، گیاه و خاک خارج شده از گلدان قبلی را در گلدان جدید قرار دهید. به گلدان ضربه بزنید تا خاک نشست کند و اگر جای اضافی باز شد دوباره خاک اضافه کنید. خاک اطراف گیاه را با دست فشرده کنید تا از نفود هوا جلوگیری شود و جای گیاه محکم شود. دقت کنید که خاک از لبه ی گلدان حدود 2 الی 3 سانتیمتر فاصله داشته باشد.
در انتها آبیاری کامل و مفصلی انجام دهید به صورتی که آب از زهکش گلدان خارج شود.

اما اگر قصد شما هم تعویض گلدان و هم تعویض خاک است، پس از ریختن مقداری پوکه یا سنگریزه در کف گلدان مقداری خاک استریل شده داخل گلدان بریزید سپس گیاه را با احتیاط بدون وارد شدن آسیب به ریشه ها در وسط گلدان قرار دهید و سپس دوباره خاک بریزید. دقت کنید که خاک از لبه ی گلدان حدود 2 الی 3 سانتیمتر فاصله داشته باشد.
در انتها آبیاری کامل و مفصلی انجام دهید به صورتی که آب از زهکش گلدان خارج شود.
نکته مهم در مورد خاک این است که به هیچ عنوان از خاک باغچه به عنوان بستر رشد گیاهان آپارتمانی استفاده نکنید. خاک باغچه حاوی کرم های خاکی، حشرات، بیماری های قارچی و آفت ها می باشد و از آنجایی که گیاهان آپارتمانی به شرایط بیرون از خانه آداپته نشده اند ، با کوچکترین تنش و بیماری از بین می روند. بهترین بستر، استفاده از خاک های بسته بندی و پاستوریزه می باشد.
حالا برای بهتر شدن رشد گیاه می توانید به آن کود بدهید. به‌این‌منظور کود مناسب تهیه کرده و کود مورد نظر به آرامی بر روی خاک گلدان و در اطراف گیاه‌تان پخش کنید.

نکات مهم در زمان تعویض گلدان کاکتوس و ساکولنت

تعویض گلدان کاکتوس و ساکولنت مشابه سایر گیاهان صورت می‌گیرد اما برای تعویض گلدان این نوع گیاهان باید به نکاتی توجه کرد.
بهترین فصل برای تعویض گلدان کاکتوس و ساکولنت، اوایل فصل بهار و اوایل فصل پاییز است.
زمان تعویض گلدان این نوع گیاهان وابسته به اندازه و میزان رشد گیاه است.
گلدان بعضی از گونه‌های این گیاهان را باید هر سال تعویض کرد.
برای تعویض گلدان انواع کاکتوس و ساکولنت از خاک مخصوص کاکتوس و ساکولنت استفاده کنید.
قبل از تعویض گلدان، کاکتوس یا ساکولنت را آبیاری کنید تا خاک گیاه مرطوب باشد.
جهت تعویض گلدان کاکتوس یا ساکولنت و خروج گیاه از گلدان بهتر است گلدان را بشکنید.
از فرو کردن اشیا نوک تیز برای خروج این نوع گیاهان خودداری کنید زیرا ممکن است باعث آسیب رساندن به ریشه‌ها شوید.
ریشه‌های آسیب دیده و پوسیده کاکتوس را با دقت حذف کنید و به ریشه‌ها ترکیبات قارچ کش مخصوص کاکتوس اسپری کنید.
بعد از تعویض گلدان به این نوع گیاهان آب ندهید و آبیاری را به یک یا دو روز بعد موکول کنید.

سخن آخر

دقت داشته باشید که با عوض کردن گلدان و خاک گیاه، او را تحت فشار و استرس قرار خواهید داد. بنابراین انجام این کار را تنها به زمانی محدود کنید که واقعا نیاز باشد، مثل وقتی که گیاه شادابی و نشاط اولیه را از دست می‌دهد یا آنکه به‌وضوح، فضای کافی برای رشد و بالندگی در گلدان فعلی را در اختیار نداشته باشد.

آگاهی از اطلاعات و جزئیات کافی راجع‌به نحوه عوض کردن گلدان کارتان را ساده‌تر می‌کند. حتما این اطلاعات را به‌دقت مطالعه کنید و پیش از انجام کار، همه‌چیز را خوب در نظر بگیرید.